اگر مردم بدانند که چه باید بخورند و چه نباید، چه اندازه، چگونه و چه زمانی بخورند و نیز دانسته‌های خود را به‌کار گیرند، بی‌تردید بسیاری از بیماری‌ها از جامعه بشری رخت برخواهد بست و انسان لذت و طراوت زندگی را خواهد چشید.
نکته‌ای که باید بدان توجه داشت این است که در نظام آفرینش، خوردن ابزاری برای زندگی است نه آنکه زندگی ابزاری برای بیشتر خوردن باشد. در حکمتی منسوب به حضرت علی(ع) آمده است: لاتطلب الحیاه لتاکل بل اطلب الاکل لتحیا (زندگی را برای خوردن مخواه بلکه خوردن را برای زندگی بخواه).
امروزه بسیاری از مردم، سلامت، شادابی و حیات خود را فدای شکم می‌کنند و هیچگاه به نوع و کیفیت غذا توجهی ندارند. هرچه را دارای مزه بهتری باشد و به هر اندازه که میل دارند و به هر شکلی که پیش بیاید، مصرف می‌کنند و اینگونه، گرفتار بیماری‌ها می‌شوند.
امام علی(ع) می‌فرماید: هرکس در دل خود درخت علاقه به انواع غذاها را بکارد، میوه تنوع بیماری را می‌چیند. رهنمودهای اسلام در مورد خوردن، بسیار مهم و ارزشمند هستند و با در نظر گرفتن زمان صدور آنها بی‌تردید معجزه علمی پیشوایان دین محسوب می‌شوند. این رهنمودها نه تنها سلامت جسم بلکه سلامت روح و جان را نیز تضمین می‌کنند.
علم، امروزه بر بسیاری از این رهنمودها مهر تایید زده است. اگرچه به‌دلیل نقص علم و عقل آدمی، حکمت برخی دیگر از این رهنمودها هنوز مجهول مانده است.
برخی از این رهنمودها عبارتند از: حلال بودن، رعایت وعده‌های مناسب غذایی، توصیه به کم‌خوری، پرهیز از پرخوری، زمان مناسب غذاخوردن از نظر میزان اشتها و زمان دست کشیدن از غذا، رعایت آداب سفره، رعایت آداب خوردن و آشامیدن، رعایت آداب پایان غذا و برچیدن سفره، رعایت آداب عرفانی، اجتماعی و بهداشتی.
به جرات می‌توان گفت هیچ آیینی به اندازه دین مبین اسلام و هیچ مکتب طبی به اندازه طب سنتی ایران درخصوص تغذیه بحث نکرده‌اند. به‌عنوان شاهد می‌توان به آیه «فلینظرالانسان الی طعامه» اشاره کرد که خداوند متعال انسان را به دقت در تغذیه از جهات مختلف سفارش کرده است.
رعایت حلّیت، کیفیت، مقدار، تناسب با طبع و مزاج، فصل و سن از آن جمله است. پس دقت در خوردن و آشامیدن یک دستور اسلامی است.همچنین در حدیث نبوی آمده است که «معده خانه همه بیماری‌ها و پرهیز سرآمد درمان‌هاست».
دقت در همین حدیث شریف بر نقش تغذیه در سلامتی از دیدگاه روایات اسلامی تایید و تاکید مضاعفی می‌نماید.در حدیث شریف دیگری آمده است: نیمی از قبرهایی که برای امت من حفر می‌شود، از چشم بد و پرخوری است.
در این روایت نبوی نیز بر نقش تغذیه در سلامتی و پیشگیری از بیماری و مرگ و میر زودرس تاکید شده است.به جز قرآن و احادیث صادره از معصومین (علیهم السلام)، حکمای بزرگ اسلامی (رحمه‌الله علیهم اجمعین) نیز بر نقش تغذیه در حفظ صحت تاکید داشته و به کرات در کتب و نسخ خود ذکر کرده‌اند و یکی از اصول شش‌گانه حفظ‌الصحه دانسته‌اند.
عقیده حکما برآن بوده است که اگر طبیب درمان بیمار خود را از اصلاح غذای او آغاز نکند، برکشتن او جرات یافته است. یعنی هر درمانی ناقص و ابتر است، مگر همراه با اصلاح تغذیه باشد. این مسئله هم در درمان جسم و هم روح و روان صادق است.
نکته دیگر اینکه غذاها به جز تامین حیات و سلامت، حتی در شعور، معرفت، سعادت و شقاوت انسان هم دخیل هستند. به همین دلیل است که توصیه‌های زیادی در مورد حلال بودن و پرهیز از شبهات در غذا از طرف دین مبین اسلام صادر شده است.
دکتر مهدی شعبانی
